اهمیت میترینگ در شرکت ملی نفت ایران وضعیت موجود و چشم انداز آتی بررسی موردی برخی از اشکاالت پیش آمده در عملیات پرووینگ عادی و نشانی:

M E T R O L O G Y ماهنامه علمی تخصصی و ترویجی مرکز ملی اندازه شناسی سازمان ملی استاندارد ایران مرکز ملی اندازه شناسی صاحب امتیاز: سازمان ملی استاندارد ایران مدیر مسئول: نیره پیروزبخت شورای سیاست گذاری: نیره پیروز بخت خسرو معدنی پور محمدعلیاخوانبهابادی وحید مرندی مقدم علی اباذری اصغر صالح زاده ایرج حسابی هیئت تحریریه: خسرو معدنی پور فرهاد اکبرپور مهناز حشمی افشین اوحدی ویراستار: فرهاد اکبرپور مدیر اجرایی خسرو معدنی پور گرافیست و صفحه آرا : محمدرضا بزرگمهر ماهنامه در انتشار یا عدم انتشار همه یا بخشی از مقاله های رسیده و ویرایش آن آزاد است. مقاله های رسیده مسترد نخواهد شد. نقل مطلب نشریه با ذكر منبع مجاز است. ماهنامه اندازه شناسی آماده چاپ و انعکاس مقاالت و دیدگاه های كارشناسان و صاحبنظران است. لطفا مقاله های خود را بصورت فایل WORD همراه با یك قطعه عكس اسکن شده برای درج درماهنامه ارسال فرمایید. مقاله ارسالی باید شامل بخش های مقدمه شرح مقاله یافته های تحقیق نتیجه گیری و فهرست منابع باشد. سخنی با خوانندگان 2 معیارهای گزینش سیستم های میترینگ فرآورده های نفتی و بررسی خطاهای اندازه گیری 3 اهمیت میترینگ در شرکت ملی نفت ایران وضعیت موجود و چشم انداز آتی... 16 بررسی موردی برخی از اشکاالت پیش آمده در عملیات پرووینگ عادی و کالیبراسیون دوره ای پرورها و نحوه رفع آنها 22 دومین همایش تخصصی اندازه گیری هیدروکربنها )میترینگ( در صنایع نفت گاز پاالیش و پتروشیمی 33 کنتورهای آب 35 عدم قطعیت تعیین ضریب تصحیح K در کالیبراسیون فلومترهای توربینی 44 نشانی: کرج شهر صنعتی میدان استاندارد سازمان ملی استاندارد ایران مرکز ملی اندازه شناسی صندوق پستی: 31585-163 تلفن: 02632806031-8 02632803867 )داخلی )2335 نمابر: 02632818866 پست الکترونیکی: metrologycm@isiri.org www. metrology. isiri. org

سخنی با خوانندگان دکترخسرو معدنی پور رئیس مرکز ملی اندازه شناسی مرکز اندازه شناسی اوزان ومقیاس ها بعنوان یکی از ح وزه ه ای مه م در س ازمان مل ی اس تاندارد ای ران نق ش مهم ی در نظ ام تح ول اس تاندارد س ازی ب ر عه ده داش ته و ت اش میکن د ب ا تروی ج ای ن دان ش در جه ت ارتق اء سطح کمی و کیفی تولیدات داخلی گام بردارد. با نگاهی هر چند گذرا به وظائف قانونی این مرکز چنین استنباط می شود که نقش اثربخش دانش اندازه گیری در تمامی ابعاد زنگی امروزین ما غیر قابل اجتناب ب وده و ارتب اط صحی ح ای ن دان ش ب ا ح وزه ه ای مرتب ط میتوان د زمین ه س از رش د و بالندگ ی تولی دات مل ی باش د. اهمی ت ای ن موض وع زمان ی احس اس میش ود ک ه بدانی م این دانش در تمامی شئون زندگی ما نقش مهمی داش ته و تأثی ر گ ذاز اس ت. بهداش ت و س امت نف ت گاز و پتروش یمی تنه ا بخش ی از موضوعات ی اس ت ک ه ب ا دان ش ان دازه گی ری عجی ن گش ته و توس عه هم ه جانب ه کش ور را در صورت ارتقاء دانش اندازه شناسی در پی خواهد داشت که در همین راستا هدف از انتشار ماهنامه اندازه شناسی فراه م آوردن فرص ت ه اي الزم ب راي نش ر دس تاوردها و ط رح مس ائل علم ي و ارتب اط می ان ای ن مرک ز ب ا کلی ه متخصصین صاحب نظران و مراکز دانشگاهی تبیین گردیده تا با افزایش مشارکت و هم افزائی با این عزیزان بتوان در ترویج دانش اندازه گیری و نهادینه ک ردن آن در صنع ت کش ور اق دام نم ود ک ه مطمئن أ ای ن نش ریه میتوان د پ ل ارتباط ی مؤث ری در ای ن زمین ه باش د. جای بسی خرسندی است که انتشار دهمین شماره این نش ریه در حال ی ص ورت میگی رد ک ه ب ه لط ف پ روردگار مهربان توفیق خدمت در این مرکز علمی تخصصی نصیب اینجانب گردید تا از این رهگذر بتوان با کمک هم ه کارشناس ان و اهال ی ف ن در راه تحق ق اه داف نظ ام تح ول اس تاندارد س ازی و ب ا تدوی ن برنام ه ری زی مناس ب و اجرای دقیق آن گام برداشت. رجاء واثق دارم تحقق اه داف پی ش گفت ار مس تلزم مش ارکت کلی ه دس تگاه ه ا و صاح ب نظ ران ب وده و قطع أ ب ا همدل ی و تعام ل ادام ه این مسیرسخت برای ما هموار می گردد. از همی ن روی در نظ ر اس ت بمنظ ور ارتق اء س طح کیف ی و کم ی ای ن نش ریه ب ا ی ک تفک ر سیس تمی و ب ا مش ارکت هم ه صاحبنظ ران تغییرات ی در نح وه انتش ار آن بوج ود آی د ک ه امی د اس ت اه داف ف وق را محق ق کن د. در پای ان فرص ت را مغتن م ش مرده فرارس یدن ای ام فاطمی ه و سالروز شهادت دخت گرامی پیامبر بزرگ اسام حضرت فاطمه )س( را تسلیت عرض نموده واز درگاه خداون د متع ال ب رای هم ه عزی زان در س ال جدی د موفقی ت و بهروزی مسئلت مینمایم. 2

ماهنامه معیارهای گزینش سیستم های میترینگ فرآورده های نفتی و بررسی خطاهای اندازه گیری شاپور عبدالهی کارشناس ارشد اندازه گیری - شرکت ملی پاالیش و پخش چکیده در این مقاله ابتدا به شیوه های اصلی اندازه گیری محموله های نفتی پرداخته می شود. روش های متداول اندازه گیری حجم مایعات نفتی عبارتند از: اندازه گیری سیال بدون حرکت بر روی مخزن 1 و اندازه گیری جریان پویای سیال 2. عمق یابی مخزن صرف نظر از تکنولوژی مورد استفاده که یکی از قدیمی ترین روش های اندازه گیری حجمی محسوب می گردد هنوز مورد استفاده است. یکی از مهمترین ایرادات وارده بر روش عمق یابی این است که همواره امكان راكد نمودن سیال در مخزن جهت اندازه گیری وجود ندارد. دیگر روش اندازه گیری حجمی در حالتی است كه سیال در جریان بوده و دارای حركت باشد. در این روش با اندازه گیری شدت جریان سیال و شمارش لحظه ای حجم سعی می گردد مقدار كل ارسال یا دریافت آن را نیز محاسبه کند. بطور قطع هر کدام از این روشها مزایا معایب و محدودیت های خود را دارد. در این نوشتار سعی می شود معیارهای الزم برای انتخاب بهتر روش اندازه گیری سیاالت نفتی مورد ارزیابی قرار گیرد. ابتدا روش عمق یابی مخازن بدون در نظر گرفتن تکنولوژی به صورت کلی با جریان سنج ها مقایسه شده مزایا و معایب و خطاهای احتمالی آن بررسی و سپس به بحث در 3

مورد نقاط قوت و ضعف جریان سنج های متداول پرداخته شده و با در نظر داشتن نوع خطاهای احتمالی این سیستم ها معیارهای انتخاب سیستم های میترینگ مطرح خواهند شد. در نهایت توصیه می شود برای هیچکدام از روشهای اندازه گیری ارجحیت قائل نشده و تنها بر اساس نیازها شرایط عملیاتی و معیارهای مورد نظر سبک و شیوه اندازه گیری گزینش شود. کلمات کلیدی: عمق یابی مخازن جریان سنج معیار دقت خطا پروفایل جریان مقدمه هدف از اندازه گیری چیست آیا اندازه گیری به منظور کنترل فرآیند می باشد آیا برای نقل و انتقال و حسابداری مورد استفاده قرار می گیرد آیا سیال پاک می باشد یا سیالی است کثیف با ویسکوزیته باال انتخاب روش اندازه گیری مناسب مستلزم شناخت شرایط عملیاتی و خواص سیال است. این شرایط شامل مواردی چون تخمین دبی دما و فشار عملكرد ویسكوزیته و دانسیته می باشند. با توجه به این شرایط بهتر است از روش عمق یابی مخزن بهره ببریم و یا سیستم های میترینگ را انتخاب کنیم کارشناسان ادعا می کنند که عملکرد بیش از 75 درصد از فلومیترهای نصب شده در صنعت به صورت کامأل رضایت بخش نمی باشد و 90 درصد از این مشکات ناشی از انتخاب نامناسب است] 1 [. بنابراین بدیهی است انتخاب فلومتر یک وظیفه کامأل تخصصی بوده و نباید با این مسئله غیر حرفه ای برخورد کرد و یا این وظیفه را به افراد آماتور واگذار نمود. داشتن دانش کافی نسبت به تجهیزات و نحوه عملکرد سیستم های اندازه گیری از مهمترین نیازهای اولیه در انتخاب جریان سنج می باشد. در این مقاله برخی از پرسش های اساسی انتخاب روش اندازه گیری مورد بررسی قرار می گیرد. طبقه بندی اصلی روش های اندازه گیری جدول 1- دسته بندی اصلی روشهای اندازه گیری سیاالت مقایسه روش عمق یابی مخزن و سیستم میترینگ گرایش عمومی استفاده از جریان سنج ها می باشد اما باید توجه داشت بسته به وضعیت و شرایط می بایست توانمندی های 4

ماهنامه جریان سنج و ژرف سنجی مخزن 1 بررسی گردد. منظور از ژرف سنجی مخزن شامل عمق یابی دستی و کلیه روش های خودکار بوده و عبارت جریان سنج دربرگیرنده تمامی سیستم های اندازه گیری جریان می باشد. در این مرحله قصد انتخاب نوع میتر یا عمق سنج را نداشته تنها در خصوص انتخاب بین جریان سنج و یا ژرف سنجی مخزن به بحث می پردازیم. توجه داشته باشیم که دقت باالی اندازه گیری بستگی به وضعیت هر یک از این سیستم ها و نحوه کاربری آنها دارد و حداقل عدم قطعیت در تمامی شرایط و توسط کلیه کاربران قابل حصول نمی باشد. هر یک از روش های میترینگ و عمق یابی مخزن خصوصیات منحصر به فردی داشته و طرفداران خود را دارند. اما حسب نوع و تعداد پارامترهای مورد نظر یکی نسبت به دیگری ترجیح داده می شود. چنانچه می دانیم دقت و عدم قطعیت کل در تحویل و تحول مواد نفتی تنها یکی از فاکتورهای مهم و تأثیر گذار در انتخاب نوع تکنولوژی است. تصور کنید انبار نفتی از تعداد کافی مخزن برخوردار است. این مخازن کالیبره شده و مجهز به سیستم خودکار عمق یابی 3 با مجوز تحویل و تحول 2 بوده و فاقد سیستم میترینگ می باشد. حال سؤال این است آیا می توان این سیستم ها را مبنای تحویل و تحول قرار داد یا مجبور به خرید سیستم های جدید میترینگ می باشیم هزینه ساخت مخزن از پارامترهای مورد بحث نمی باشد زیرا اگر جزء پارامترهای مقایسه قرار می گرفت هرگز ساخت مخزن جهت اندازه گیری فرآورده ها قابل توجیه نبود. گذشته از فرآیند های بسیار حساس و خاص گزینه خرید سیستم میترینگ با کیفیت تنها برای کاربردهای تحویل و تحول منطقی به نظر می رسد و برای استفاده های دیگر از قبیل جابجایی های داخلی مانند انتقال از مخزنی به مخزن دیگر یا مابین واحد های عملیاتی روش عمق یابی مقرون به صرفه تر بوده و به احتمال زیاد استفاده از سیستم میترینگ باکیفیت توجیه پذیر نمی باشد. اما سیستم های میترینگ معمولی با دقت پائین در صورت وجود می توانند به منظور افزایش دقت فرآیندی و نظارت پیوسته بر شدت جریان بکار روند. ارجحیت قائل شدن برای سیستم های جریان سنج در مقایسه با عمق یابی نوعأ بر مبنای این تفکر بنیادین است که دقت سیستم میترینگ بسیار باالتر از عمق یابی فرض می شود در صورتیکه این فرض در برخی مواقع سؤال برانگیز می باشد. البته مهمترین توجیه این اندیشه که قابلیت ردیابی تا استاندارد NIST به وسیله پرووینگ میتر و کالیبراسیون پروور با آب 4 می باشد قابل دفاع است. علاوه بر آن اندازه گیری درجه حرارت سیال در مسیر جریان و اعمال اصاحات مربوطه موجب می شود درجه باالیی از قابلیت اطمینان در تحویل و تحول قابل حصول باشد و این از انعطاف پذیری های سیستم میترینگ محسوب می گردد. هرچند همان درجه دقت برای اندازه گیری مخزن میسر است اما عدم قطعیت کل بیشتری در میانگین وزنی کل دماهای نقاط مختلف مخزن وجود خواهد داشت که این مسئله ناشی از الیه بندی های عمودی و افقی در برخی از مخازن تحت شرایط خاص می باشد. این پارامترعلاوه بر عوامل دیگر ممکن است به تردید در تحویل و تحول حجم های کم فرآورده شود. دیگر پارامتری که بیشتر مورد توجه کارشناسان قرار می گیرد قابلیت پروو مجدد یک میتر و کالیبراسیون پروور است در صورتیکه همواره امکان از سرویس خارج کردن یک مخزن جهت کالیبره نمودن آن میسر نمی باشد. توجه داشته باشید در صورتیکه میترها به صورت مناسب کاربری و تحت نظر نباشند و به حال خود رها شوند خطاهایی قابل ماحظه می تواند در اثر فرسودگی میتر و یا تغییرات شدت جریان بر اندازه گیری اثر گذارد. علاوه بر اینها تغییرات شدید دانسیته و گرانرویسیال عوامل محیطی نظیر نویز بر روی سیستم ارسال اطاعات و لرزش و یا انتخاب ادوات جانبی و نرم افزار نامناسب می تواند عدم قطعیت کل را به میزان قابل ماحظه ای تحت تأثیر قرار دهد. اما مخازن در معرض چنین خطاهای نبوده و جهت تحویل و تحول مناسب تر محسوب می شوند. ]1[ عمق یابی اغلب برای جابجایی محموله های بزرگ انتخاب مناسب بوده و عدم قطعیت کل مربوط به این دست محموله ها در محدوده قابل قبول برای تحویل وتحول است. همچنین وقتی فاکتورهایی از قبیل هزینه کل و هزینه کاربری قابل ماحظه شود عمق یابی گزینه بهتری برای محموله های بزرگ می باشد. وقتی اندازه گیری به روش عمق یابی جهت نقل وانتقال مطرح می گردد مهمترین عواملی که بایستی مورد بررسی قرار گیرند عبارتند از: ]2[ و ]3[ و ]4[ و ]5[ 5

جدول - 2 مهمترین عوامل در روش عمق یابی خطاهای روش استاتیک در تحویل و تحول فرآورده : خطاهای سیستماتیک در شرایط و متغیرهای یکسان مقدار خطای ثابت و قابل پیش بینی بدست می آید. به عنوان مثال برخی مؤسسات به طور متوسط این خطا ها را مطابق جدول زیر در نظر می گیرند: جدول - 3 خطاهای سیستماتیک مخزن خطاهای جعلی این خطاها را نمی توان توسط تحلیل های آماری اندازه گیری نمود. بنابر این امکان ثبت آنها و مشخص نمودن درصد )حتی به صورت تقریبی( وجود ندارد. مثال: اشتباه در روش خطا در قرائت خطا در ثبت و... خطاهای اتفاقی تحت تأثیر عوامل جزیی مستقل ایجاد شده و در صورت تکرار اندازه گیری ها ازحصول نتایج یکسان جلوگیری می کند. ]6[ و ]7[ در صورتیکه با در نظر گرفتن توضیحات باال استفاده از جریان سنج مناسب تر تشخیص داده شد و به این نتیجه رسیدیم که بهره گیری از میتر موجب افزایش اطمینان می گردد. با انتخاب مهمتری روبرو شده ایم. چه نوع میتری می تواند بهترین کارآیی را برایمان داشته باشد در این قسمت به بررسی معیارهای مورد نیاز برای انتخاب سیستم های میترینگ می پردازیم. 2. انتخاب سیستم جریان سنج بسیار مهم است که قبل از انتخاب نهایی بدانیم یک فلومتر چه کاری را می تواند به خوبی انجام دهد و به چه وظیفه ای نمی تواند به همان خوبی عمل کند. هردستگاه دارای مزایا ومعایبی است ومیزان رضایت عملکرد به طور مستقیم مربوط به کیفیت و قابلیتهای یک ابزار و کاستیها نسبت به نیازهای مطروحه می باشد. بسیاری ازسازندگان برای کمک به مشتریان در انتخاب فلومیتر مناسب برای یک کار بخصوص از خود اشتیاق نشان می دهند. پرسشنامه ها چک لیست ها و برگه های مشخصات بسیاری طراحی شده اند تا اطاعات الزم و حیاتی جهت مطابقت با عملکرد مناسب و صحیح 6

ماهنامه فلومیتر بدست آید ]8[ پیشرفت های تکنولوژیک جریان سنج ها نیز باید در نظر گرفته شود. برای نمونه یک اشتباه رایج این است که اگر در گذشته برای یک کاربرد خاص نوعی میتر بهترین محسوب می گردید امروزه نیز مناسب ترین روش اندازه گیری است. برای سالیان متمادی تصور بر آن بود که می باید مابین دو نوع میتر جابجایی مثبت و توربینی یکی انتخاب شود. بنابر این با توجه به منحنی پیشنهادی ذیل تاش می شد با توجه به شدت جریان و ویسکوزیته سیال بهترین گزینه انتخاب شود. شکل 1 - منحنی انتخاب بر اساس ویسکوزیته و شدت جریان سیال هرچند این منحنی صحیح می باشد ولی سیستم ها و تکنولوژی های جدیدتر را مورد توجه قرار نمی دهد. امروزه حتی تصور آنکه برنامه و شیوه گزینش میتر می تواند ثابت و بدون تغییر باقی بماند اندیشه ای نادرست به نظر می رسد. زیرا با نوآوری ها و تغییرات بسیاری که در سال های اخیرجهت توسعه فلومیترها رخ داده است انتخاب بسیارگسترده ترشده است. از جمله توسعه های اخیر در دسترس بودن برنامه های کامپیوتری برای انجام محاسبات طوالنی و خسته کننده است] 9 [ 1 2- مقایسه توانمندی های تکنولوژی های مختلف و بررسی شرایط سیال هر نوع جریان سنج بر پایه یک قانون فیزیکی طراحی و ساخته شده است. تکنولوژی بکار رفته در میتر بستگی به جریان و بعضی وضعیتهای آن دارد لذا الزم است ضمن آشنایی با مکانیسم عملکرد هر یک از این سیستم ها مقایسه ای کلی نیز داشته باشیم تا بتوانیم میتر که حداکثر همخوانی با شرایط عملیاتی و مشخصات فرآورده را داراست نصب و مورد استفاده قرار دهیم. جداول 4 الی 7 به مقایسه اجمالی میتر ها می پردازند. جدول 4- توانمندی های میترهای اختاف فشار 7

جدول 5- توانمندی های میترهای جابجایی مثبت جدول 6- توانمندی های میترهای جرمی جدول 7- توانمندی های میترهای سنجش سرعت سیال تا اینجا سنجشی نسبی از میترهای مختلف صورت گرفت ولی بهتر است سیستم های مشابه در عملکرد به صورت جداگانه با یکدیگر مقایسه شوند. به عنوان مثال بررسی های صورت گرفته بر روی فرا صوتی و توربین که هر دو بر اساس سرعت سیال عمل می کنند نشان دهنده عملکرد مشابه آنها می باشد. جدول - 8 مقایسه جریان سنج های توربینی و فرا صوتی ]10[ اما چند نکته در این بررسی مورد توجه قرار نگرفته است. عدم آشنایی کارکنان با میتر فراصوتی و قابلیت اطمینان پائین محصوالت برخی از سازندگان این میترها است. این دو مسئله می توانند دقت اندازه گیری را به شدت کاهش دهند. از سوی دیگر بازة گسترده شدت جریان در میترهای آلتراسونیک نسبت به توبین موجب می شود در زمان راه اندازی جریان ارسالی میتر آلتراسونیک زودتر به بازه عملکرد خود رسیده شمارش را آغاز نماید در حالی که توربین میتر هنوز به شدت جریان 8

ماهنامه عملکرد خود نرسیده باشد. در نتیجه آلتراسونیک حجم باالتری را شمارش خواهد نمود. به همین ترتیب هنگام قطع جریان آلتراسونیک دیرتر شمارش خود را قطع خواهدکرد. جدول شماره 9 فهرستی از ضوابط سازندگان تهیه نمائید. این ضوابط شامل: نوع جریان سنج نحوه سرویس دهی عاقه مندی آموزش نیازهای داخلی و سایر موارد می شود. از انواع میترهای انتخاب شده در مرحله قبل سازنده ای را انتخاب نمائید كه به اهداف شما نزدیكتر است. در انتها و برای انتخاب قطعی میترهایی را كه در گام 4 در لیست شما قرار دارند را مرور كنید و فهرست سازندگانی كه مورد توجه شما می باشند مجددأ بررسی نمائید. كار برد اجرا و قیمت را برای انواع جریان سنج مرور كرده و بهترین را انتخاب كنید. به یاد داشته باشید در خوشبینانه ترین حالت انتخاب صحیح نوع جریان سنج تنها یک پنجم مسائل اندازه گیری را پوشش می دهد. تهیه لیستی از شرایطی كه در كار بردهای سیستم دخالت دارند بسیار حایز اهمیت است. جهت خاصه نمودن این نوشتار جدول 9 تهیه شده است. این جدول ضمن یادآوری پارامترهای اساسی به ارتباط آنها با میتر اشاره نموده است. احتماأل می توانیم یک یا چند نوع تکنولوژی مناسب با شرایط عملیاتی و مشخصات فرآورده مورد نظر را انتخاب نماییم. ب-اهمیت وزنی پارامترها در این روش تمامی پارامتر هایی که برایتان با اهمیت محسوب می شود را در جدولی قید نمائید. با توجه به درجه اهمیت هر کدام از پارامترها عددی مابین صفر تا 5 اختصاص دهید. نمونه زیر میانگین نظر کاربران را نشان می دهد. جدول - 10 حداکثر حداقل و میانگین وزنی اهمیت 2-2 گزینش عملی یک جریان سنج از این مرحله به بعد می توانیم به 2 صورت اقدام نمائیم: الف- انتخاب مرحله به مرحله ب- اهمیت وزنی پارامترها الف - انتخاب مرحله به مرحله تهیه لیستی از دالیل اجرائی خود شامل: قابل اطمینان بودن دقت تكرار پذیری دردسترس بودن و سایر موارد. از انواع جریان سنج های انتخاب شده كه به هدف شما نزدیكترند را انتخاب كنید. تهیه لیستی از قیمتها كه شامل: قیمت اولیه قیمت مالكیت قیمت نصب نگهداری و سایر قیمتها. از مدلهای برگزیده در مرحله قبل مدلی كه نظرتان را تأمین میكند گزینش کنید. فرض کنید دو سازنده مختلف به ترتیب میترهای A و B با مشخصات متفاوت را پیشنهاد داده اند. اکنون می بایست ضوابط شرایط و چگونگی خدمات سازند ها را مطابق لیست اهمیت خودمان وزن دهی کنیم. به عبارت دیگر کیفیت برآورده ساختن نیازهای ماست که میزان پاسخگویی هر یک از محصوالت را تعیین می کند. 9

جدول - 11 درجه اهمیت هر پارامتر و میزان پاسخگویی استاندارد به میزان پاسخگویی استاندارد دست خواهیم یافت. با جمع کردن ارقام حاصله مجموع پاسخگویی استاندارد هر میتر محاسبه می گردد. )1( که در این رابطه: درجه اهمیت = IDN درجه اهمیت استاندارد = IDSN با ضرب کردن IDS در میزان پاسخگویی به هر یک از معیارها پاسخگویی رقابتی میتر برای آن معیار بدست می آید. در گام مهم بعدی درجه بندی اهمیت هر یک از پارامترها را )2( به صورت استاندارد بیان می کنیم) مجموع 1 شود ) تا بتوانیم درک صحیح تری از درجه اهمیت ها داشته باشیم. سپس با ضرب میزان پاسخگویی هر یک از پارامترها در درجه اهمیت که در این رابطه: پاسخگویی رقابتی یک معیار= CRN میزان پاسخگویی یک معیار = RN جدول 12- محاسبه پاسخگویی رقابتی دو سیستم A و B 10

ماهنامه در پایان با مقایسه مجموع پاسخگویی های استاندارد سیستمی را گزینش می کنیم که امتیاز باالتری کسب نموده. ممکن است شما به هر دلیلی برخاف امتیازات فوق یکی را انتخاب کنید. به هر حال حق انتخاب با شماست. یکسان می باشند لیکن امکان زیادی دارد که همه آنها در یک واحد زمانی مشخص از کار نیفتند. لذا با دانستن تعداد ساعات کارکرد تا زمان از کار افتادگی مبادرت به نمایش این حاالت با " هیستوگرام " می نماییم. 3-2 بررسی معیارهای انتخاب دراكثر مواقع شرکت ها جریان سنجی را انتخاب می كنند كه تجربه استفاده از آن را دارند. دالیلی برای این امر وجود دارد از جمله وجود قطعات یدكی و گران بودن هزینه آموزش کارکنان. البته تغییر دادن نوع جریان سنج گاهی مستلزم انتخاب سازنده ای دیگر است كه مشکاتی در پی خواهد داشت. این دالیل می تواند توجیهی باشد بر اینكه چرا جریان سنجهای قدیمی هنوز كاربرد وسیعی دارند. معیارهای تأثیر گذار در انتخاب سیستم میترینگ را اندکی توضیح می دهیم. 1-3-2 قابلیت اطمینان قابلیت اطمینان عبارت است از احتمال اینکه موجود )سیستم( کار مورد نظر را تحت شرایط معین و در فاصله زمانی مشخص بدون خرابی انجام دهد. توجه شود در بحث قابلیت اطمینان منظور از یک موجود قطعه کاال و یا سیستم مورد نظر می باشد. بیشتر مردم نظری منطقی در خصوص قابلیت اطمینان دارند. بدین صورت كه بعضی دستگاه ها كه توقفی نداشته باشند و یا اختالی در عملكرد آنها رخ ندهد قابل اطمینان محسوب می شوند. بنابراین چگونه این مسئله را به جریان سنج ها تعمیم دهیم جدول شماره 10 نشان دهندة این مسئله است كه چگونه مصرف كنندگان جریان سنج در خصوص قابلیت اطمینان میاندیشند. مهمترین ایده آن است كه میتر توقف نداشته و به كار خود ادامه دهد. از نظر دیگر قابلیت اطمینان یعنی عدم بوجود آمدن نقص و توانایی انجام كار به نحو مطلوب. خراب شدن جریان سنجها یک حالت کاملا" تصادفی است. توجه داشته باشید خرابی یک میتر به مفهوم از کار افتادن کامل آن نمی باشد و باعث بروز افزایش خطاهای اندازه گیری از جمله موارد خرابی این نوع سیستم محسوب می گردد. اگر تعدادی جریان سنج یکسان را در نظر بگیریم مسلم است که همه آن ها زمانی از کار خواهند افتادو با این که همه این تجهیزات شکل شماره 2 مسلم است مساحت نشان داده شده در فاصله زمانی مشخص نمایانگر تواتر نسبی از کار افتادگی است که در این فاصله اتفاق افتاده است. اگر بخواهیم احتمال از کار افتادگی یا خرابی ماشین را بین فاصله t x و t g تعیین کنیم به سادگی می توانیم حاصل ضرب ارتفاع در فاصله زمانی t x - t g را بدست آوریم. در حقیقت شکل 2 گویای احتمال خرابی بین t و t t+ است که به ترتیب زمان اول و زمان دوم نامگذاری گردیده است. و مقدار احتمال کل برابر واحد می باشد. به عبارت دیگر با اطمینان کامل می توانیم ادعا کنیم که در این مدت زمان بطور صد در صد از کار افتادگی اتفاق خواهد افتاد. از آنجا که توابع چگالی احتمال در فرم کاسیک دارای قابلیت آنالیز خوبی می باشد لذا در بررسی مسائل نگهداری و تعمیرات نباید تنها به هیستوگرام فراوانی اکتفا نمود. تابع چگالی احتمال معموأل شبیه هیستوگرام نسبی است به جز آن که به حالت پیوسته نمایش داده می شود. شکل شماره 3 11

)3( با توجه به شکل 3 احتمال آنکه یک خرابی در فاصله زمانی t x و t g اتفاق بیفتد برابر با مساحت هاشور خورده زیر منحنی است. مساحت این بخش از منحنی عبارت است از: تابع قابلیت اطمینان : تابع قابلیت اطمینان از تجمع توابع چگالی احتمالی بوجود می آیدکه گاهی آنرا توابع بقاء ) Function ( Survival نیز نامیده اند. این تابع در حقیقت تعیین می کند که با چه احتمالی یک جریان سنج دارای عمر باقی مانده در مقطع معینی از زمان می باشد. قابلیت اطمینان را با R(t) نشان داده و عبارت است از: بدیهی است در یک سیستم اندازه گیر خودکار هر کدام از اجزاء دچار نقصان در عملکرد شود خطای سیستم باال رفته قابلیت اطمینان کل را کاهش می دهد. این اجزاء شامل مواردی چون اندازه گیری حجم ناخالص توسط میتر سنجش درجه حرارت فشار نمونه گیری و تست دانسیته انتقال اطاعات به اتاق کنترل تبدیل پالسها به حجم خطای انسانی)در صورت دخالت( انجام محاسبات اصلاح حجم و. می باشد. سیستمهایی موازی : )4( واضح است که f(t) R(t) = -1 بوده و اگر t به سمت بی نهایت میل کند R(t) به سمت صفر میل خواهد کرد. با توجه به آنکه مکانیزم جریان سنج سیستمی مرکب محسوب می شود بررسی قابلیت اطمینان می بایست شامل چند جزءتشکیل دهنده باشد. لذا می توان حاالت زیر را متصور بود : سیستمهای سری : شکل شماره 5 اینگونه سیستمها معموأل به عنوان سیستمهای رزرو یا اضافی نیز تعریف می شوند و در آن اجزاء بصورت موازی با یکدیگر در ارتباطند و در مواقعی بکار می روند که قابلیت اطمینان انفرادی اجزاء به خودی خود زیاد نبوده و برای داشتن دوام قابل قبول یک یا چند جزء سیستمهای جریان سنج با روش موازی با هم ارتباط می یابند تا دوام موردنیاز حاصل شود. تحت این شرایط قابلیت اطمینان کل عبارت است از: )6( شکل شماره 4 سیستمهایی که عمومأ از اجزای بسیاری تشکیل یافته و بصورت سری با یکدیگر در ارتباطند. در این نوع سیستمها اگر یکی از اجزاء از کار بیفتد باعث از کار افتادگی کل سیستم می شود و لذا در این حالت کل سیستم از قابلیت اطمینان پایینی برخوردار خواهد بود مگر اینکه تک تک اجزاء از قابلیت اطمینان باالیی برخوردار باشند تا پویایی و دوام کل سیستم حفظ شود. قابلیت اطمینان چنین سیستمهایی ( با فرض از کار افتادگی مستقل هر یک از اجزاء( از رابطه زیر بدست می آید: R_s=R_1 R_2 R_3 R_n به عبارت دیگر : الزم به ذکر است در بسیاری از موارد جهت افزایش قابلیت اطمینان در سیستم های میترینگ اقدام به نصب سیستم رزرو به صورت کامل نمایند و توصیه استانداردهای مربوطه API) (ISO - به تعداد 1+n میتر می باشد. ]11[ و ]12[ 2-3-2 سازگاری ایده سازگاری در مورد مقایسه چگونگی کار جریان سنج ها با یکدیگر ضمن در نظر گرفتن سایر انواع تجهیزات مطرح می گردد. بهترین حالت آن است که میتر با فرآیند عملیاتی و سایر تجهیزات موجود سازگاری داشته باشد. یک پیشرفت بزرگ در چند سال اخیر این است که تولید )5( 12

ماهنامه )7( کنندگان میترها در تاشند تا ادوات جانبی مورد نیاز با ادوات قدیمی سازگار باشند تا آنجا که حتی احتیاج به فونداسیون جداگانه نداشته باشند. 3-3-2 تکرار پذیری یکی از مفاهیم بسیار مهم می باشد که باید آن را از دقت مجزا دانست. میزان نزدیکی ارقام اندازه گیری شده یک کمیت معلوم توسط یک شخص با یک ابزار ثابت در یک زمان نسبتا کوتاه. اختلاف بین دواندازه گیری به دست آمده تحت شرایط مشابه در سطح اعتماد 95 درصد. ]13[ 4-3-2 جلوگیری از خطای انسانی یکی از مهمترین مزایای بهره گیری از سیستم های خودکار عدم ورود خطای انسانی است. خطا در قرائت حجم درجه حرارت فشار سیال تبدیل و اصاحات حجمی از مهمترین این دست خطا ها می باشند. با این حال برخی از سازندگان تکنولوژی های جدید میترینگ نرم افزار کامپیوتر مربوطه را وابسته به عملکرد اپراتور طراحی کرده اند واین مورد ضمن ایجاد امکان خطا موجب کاهش قابلیت اطمینان نیز خواهد شد. 5-3-2 کاربرد می توان از دو منظر به این پارامتر نگاه کرد : الف - استفاده آسان و سهولت در کاربری ب- انعطاف پذیری و مطابقت با شرایط کاربری 6-3-2 پشتوانه علمی دانش فنی می تواند از معیارهای مهم در انتخاب باشد. این عامل می تواند نقش بیشتری درتصمیم گیری " انتخاب از میان سازندگان جریان سنجها " ایفا کند تا نسبت به تصمیم گیری راجع به نوع جریان سنج برخی از شرکت ها تلاش می کنند با ارائه پشتیبانی بهتر سعی در جلب نظر مشتریان دارند. 7-3-2 عالقه مصرف کننده می تواند نتیجه یک یا چند دلیل متفاوت باشد : جذابیت تکنولوژی - آسان سازی عملکرد - آشنایی قبلی با سیستم ( بهره بردار - تعمیرات - مهندسی ) اما این فاکتور عمومأ بعد از تصمیم گیری در خصوص نوع جریان سنج انجام می گردد. 8-3-2 دقت انطباق یا نزدیکی کمیت اندازه گیری شده با مقدار واقعی )یا مقدار استاندارد(. مقدار خطا از رابطه زیر بدست می آید : E=A-B )8( و درصد خطا : )9( که در این رابطه: مقدار اندازه گیری شده = A مقدار استاندارد = B -1 8-3-2 تقسیم بندی خطا از نظر منشاء خطا های قابل كنترل: تمام این خطا ها باید تعیین شوند. نباید از مقدار خطای مجاز تجاوز نماید. خطا های تصادفی: علت این خطا ها را نمی توان مشخص کرد. اندازه گیری های بدست آمده بصورت توزیع نرمال هستند. موارد بسیاری می توانند بر روی عملکرد میترها اثر گذاشته خطای اندازه گیری را افزایش دهند. -2 8-3-2 اثر پروفایل سرعت و جریانهای گردابی بر روی دقت اندازه گیری برای اندازه گیری دقیق جریان نیاز است که پروفایل سرعت به طور کامل بهبود یابد به صورتیکه جریان قابل پیش بینی و بدون اعوجاج 1 باشد. در واقع پمپ ها شیرآالت و اتصاالت مانند زانویی در پروفایل سرعت سیال ایجاد اعوجاج کرده می تواند جریان های گردابی 2 ایجاد کند. برای اجتناب از این مشکل میتر باید باال دست کنترل ولو قرار گیرد. یک استراتژی برای حذف جریانهای آشفته نصب حالت دهنده جریان در باال دست میتر می باشد. در خطوط 13

انتقال با قطر باال خطای ناشی از آشفتگی جریان بسته به شرایط می تواند تا %4 افزایش یابد. ]14[ اثر پروفایل جریان بر اریفیس میتر یک میتر روزنه ای اختاف فشار بین دو نقطه از لوله را که با نصب یک اریفیس ایجاد می شود را اندازه گیری می کند. از آنجا که میتر با ایجاد اختلاف فشار و اندازه گیری آن عمل می کند پروفایل سرعت با شکل متداول آن متفاوت خواهد بود. تصور کنید جریانی که خود دارای پروفایل آشفته و جریانهای گردابی است وارد این اریفیس شود. مسلمأ تأثیر متقابل پروفایل جریان رودی با اریفیس رژیم جریان را تغییر خواهد داد. بنابر این جریانهای آشفته موجب تغییر شکل جریان خروجی و جریانهای چرخشی شده فشار سنج ها را تحت تأثیر قرار خواهند داد. به طبع محاسبه شدت جریان نیز دچار خطا در اندازه گیری خواهد شد. اثر پروفایل جریان بر توربین میتر با توجه به اینکه میتر توربینی شدت جریان خط را از سرعت سیال بدست می آورد تصور تأثیر پروفایل جریان آشفته راحت تر است. روتور توربین تقریبا 100 درصد حرکت چرخشی جریان را اندازه گیری می کند اما عدم تعادل جریان ورودی به دهانه توربین و وجود جریانهای گردابی بر روی روتور میتر اثر گذاشته و موجب افزایش خطای اندازه گیری تا 2/5 درصد می شود. اثر پروفایل جریان بر میتر فرا صوتی میترهای آلتراسونیک نوع ترانزیت تایم 1 مدت زمان حرکت یک پرتو فراشنوایی 2 در عرض لوله را که از یک طرف به سمت دیگر ارسال می شود را اندازه گیری کرده شدت جریان را برآورد می نماید. پرتو ارسالی حساسیت باالیی در مرکز لوله دارد و هرچه به سمت جداره لوله نزدیک می شود حساسیت کمتری از خود نشان می دهد لذا جریان های گردابی موجب خطا در محاسبه زمان حرکت پرتو خواهد شد و در پی آن سرعت حرکت سیال با خطا برآورد می گردد. ]15[ و ]16[ 3-8-3-2 اثر ویسکوزیته بر روی دقت اندازه گیری ویسکوزیته یکی ازعوامل مهمی است که عملکرد فلومیتر را تحت تأثیرقرارمی دهد. مکانیسم اثر ویسکوزیته بر عملکرد میترهای توربینی هنوز به طورکامل شناخته نشده است. افزایش ویسکوزیته موجب می شود متوسط ضریب تصحیح میتر کاهش یابد درحالیکه خطای خطی افزایش خواهد یافت. ]17[ ویسکوزیته سیال بر تمام سطوح در حال حرکت میتر اعمال می شود. نیروی کششی توسط سیال در داخل یاتاقان و در فضای بین نوک پره های روتور و محفظه میتر عمل می کند. نیروی ویسکوزیته وارد بر روی سطوح تیغه ها ناشی از دو نیرو حاصل می شود یکی نیروی محوری پس ران و دیگری کند کننده گشتاور روتور. بدلیل وجود همین نیروها چرخش روتور با همان سرعت چرخش روتور در یک مایع با ویسکوزیته پایین تر نیست. در واقع روتور در جریان سیال لغزش می کند و سطح پره ها سیال را کمی منحرف می کند. انحراف مایع توسط تیغه های روتور باعث تغییر درحرکت سیال و نیروی حاصل بر روی تیغه های روتور می شود. در نتیجه موجب افزایش خطای میتر می گردد. ]18[ 4-8-3-2 درجه حرارت خطای ایجاد شده در اثر درجه حرارت می تواند تا 5 درصد باشد. این خطا می تواند در اثر نصب اشتباه ترموول خطای حرارت سنج خطای استفاده از جداول اصاح حجم انتقال اطاعات به اتاق کنترل یا فلوکامپیوتر. باشد. ]19[ 5-8-3-2 نصب و راه اندازی نامناسب جریان سنج درصد باالیی از خطاهای جریان سنج به دلیل نصب نادرست می باشد که باعث می شود اندازه گیری جریان نادرست و غیر قابل اعتماد گردد. برای دست یابی به بهره برداری بهینه مهمترین مرحله که اغلب نادیده گرفته می شود نصب و راه اندازی مناسب آن است. برای جلوگیری از نصب نادرست میتر مواردی چون: تراز بودن جهت میتر رعایت طول لوله باالدست و پائین دست مورد نیاز هندسه لوله کشی باالدست میتر مکان فیلتر تأثیر احتمالی ارتعاشات دسترسی تعمیراتی به میتر و. می توانند در یک چک لیست ثبت شوند. در صورت توجه مناسب به نصب و محیط اطراف می توان از خطاهای ناشی از نصب نادرست یا عوامل محیطی پرهیز کرد. ]20[ 6-8-3-2 ضربان در جریان جریان ضربان دار اغلب در بخشهایی مانند صنایع پاالیشی 14

ماهنامه پتروشیمی و انبار نفت ها مواجه می شوند. آنها به طور کلی توسط پمپ کمپرسور موتورهای دوار تولید می شوند. در این حالت تغییرات شدیدی در فشار خط بوجود نمی آید ولی نوسانات موجی در سیال پدید می آید. حتی یک شیر آب یا ارتعاشات لوله می تواند ضربان جریان ایجاد کند. جریان ضربان دارمنبع خطاهای مختلفی دراندازه گیری جریان است. ]21[ -7 8-3-2 تعمیر و نگهداری مفهومی نزدیک با قابلیت اطمینان داشته و مسئله مهم کیفیت عملکرد می باشد. ببطوریکه سیستم بدون نیاز به تعمیرات وسیع عملکردی مناسب داشته باشد. به عبارت دیگر مدت زمانی طوالنی و به صورت مستمر به کار خود ادامه دهند. عوامل متعددی بر روی طول عمر مفید یک جریان سنج و نیازمندی های تعمیر و نگهداری آن اثر می گذارند. مطمئنأ مهمترین عامل بهره گیری از ابزار صحیح برای کاربردی خاص می باشد. انتخاب نامناسب تجهیزات همواره باعث خودنمایی زودهنگام مشکات خواهد شد. جریان سنج فاقد اجزاء متحرک معموال نسبت به سیستم های متحرک نیاز کمتری به نگهداری و تعمیرات دارد. اما تمامی میترها به نوعی نیازمند تعمیرات و نگهداشت می باشند. ]22[ 8-8-3-2 قیمت نكته ای جالب در جدول شماره 10 وجود دارد. در حالی كه قیمت فاكتوری مهم محسوب میگردد ولی در جدول نسبت به سایر فاكتورها وزن كمتری دارد. طی بررسی انجام شده از كاربران در سال 1994 قابلیت اطمینان و دقت دو فاكتور خیلی مهم بودند و قیمت کمترین اهمیت را داشت. عوامل تأثیر گذار بر قیمت شامل این موارد می باشد: قیمت نصب - بهای تجهیزات جانبی و نرم افزاری - هزینه آموزش کاربران- هزینه انبار داری - هزینه حمل و نقلتمامی فاکتورهای مذکور باید به هنگام تصمیم گیری خرید جریان سنج در نظر گرفته شوند و این دلیلی است که بیشتر مصرف کنندگان به مواردی فراتر از قیمت خرید اولیه میاندیشند. - 3 نتیجه گیری معیارهای زیادی برای انتخاب بهتر روش اندازه گیری سیاالت نفتی مطرح می باشند. روش عمق یابی مخازن با تکنولوژی های مختلف سطح سنجی که از قدیمی ترین روش های اندازه گیری سیاالت می باشد کماکان مورد استفاده قرار می گیرد و همواره می تواند یکی از گزینه های مطرح باشد. چنانچه با در نظر گرفتن کلیه شرایط استفاده از سیستمهای میترینگ مناسب تر شناخته شد مقایسه جریان سنج ها با یکدیگر بررسی مزایا و معایب و خطاهای احتمالی آنها مبنای انتخاب میتر قرار می گیرند. در نهایت توصیه می شود برای هیچکدام از روشهای اندازه گیری ارجحیت قائل نشده و تنها بر اساس نیازها شرایط عملیاتی و معیارهای مورد نظر سبک و شیوه اندازه گیری گزینش شود. مراجع [1] - Steward -Ken A. -The Economics of Lease Automatic Custody Transfer [2]- API - MPMS - Ch. 3 [3]- API - MPMS - Ch. 7 [4]- API - MPMS - Ch. 8 [5]- API - MPMS - Ch. 9 [6]- British Petroleum Ch. 7 [7]- API-MPMS Ch. 13 [8]- ITA. Technical Committee (Instrumentation Testing Association) Flow meters for System Applications [9]- Jones -Frank E. - Techniques & Topics in Flow Measurement ]10[ قضایی پور امینی - پژمان - مقایسه جریان سنج های توربینی و فراصوتی ]11[ طباطبایی - لیا / کرباسیان - مهدی - آشنایی با قابلیت ]12[ اطمینان مقدس - مهدی - جزءه آموزشی قابلیت اطمینان [13]- API - MPMS Ch. 13 - Sec. 1 New Aspects of Flow Measurement Errors Spitzer- [14]-David w. - Furness- Richard, [15]- Rans-Rick - RANSolutions Sawchuk- Blaine, Canada Pipeline Accessories, Weiss- Marvin- Coanda Research & Development Corp, Flow Conditioning and Effects on Accuracy for Fluid Flow Measurement [16]- Salami - L. A - BTech Mech, PHD,CEng, Analysis of swirl, viscosity and temperature effects on turbine flowmeters [17]- Guo a,b, Suna, a,b,n, LijunSun, TaoZhang a,b, WenliangYang a,b, ZhenYang a,b, Analysis of viscosity effect on turbine flowmeter performance # [18]- Baker, Roger C., Flow Measurement Handbook [19]- Scheller, Gerd, Error Analysis of a Temperature Measurement System [20]- RajanBatra, Flow measurement common mistakes, corrective actions [21]- J. Berrebi, J. van Deventer, J. Delsing, Reducing the Flow Measurement Error Caused by Pulsations in Flows [22]- Flow measurements, Prof. Dr. Nabil Abdel Aziz Mahmoud 15

اهمیت میترینگ در شرکت ملی نفت ایران وضعیت موجود و چشم انداز آتی صادق صالحی - علیرضا كمیزی مدیریت نظارت بر تولید نفت و گاز شركت ملی نفت ایران چکیده صیانت از دارایی های عمومی در مبادالت نفتی مشروط به اندازه گیری دقیق مقدار آنها است. با توجه به حجم و ارزش باالی تولیدات شركت ملی نفت ایران زیان مالی ناشی از عدم دقت در میترینگ چشمگیر خواهد بود. در این مقاله به موارد استفاده از میترها در بخش های مختلف صنعت نفت اعم از باالدست مبادالت داخلی و مبادالت fiscal پرداخته می شود. در ادامه وضعیت موجود و چشم انداز آتی این بخش بیان می گردد و پیشنهاداتی در جهت بهبود وضعیت موجود ارائه می گردد. کلمات کلیدی: میترینگ صنعت نفت چشم انداز. 1. مقدمه اهمیت میترینگ در صنعت نفت به اهمیت حفظ منافع ملی برمی گردد. از آنجا كه تولیدات شركت ملی نفت ایران مانند نفت خام گاز میعانات گازی و. متعلق به همه مردم می باشد صیانت دقیق از این داراییهای عمومی از اهمیت باالیی برخوردار است. در این راستا یكی از مهمترین اقدامات الزم اندازه گیری دقیق این محصوالت در مبادی فروش)شامل صادرات و فروش داخلی( می باشد. در گذشته میترینگ دقیق كمتر مورد توجه قرار گرفته است و اغلب تنها در مبادی صادرات به اندازه گیری دقیق مواد هیدروكربنی توجه شده كه ریشه اصلی این امر دولتی بودن اغلب مجموعه های دریافت كننده مواد نفتی بوده است. در چنین شرایطی مبادالت مواد نفتی در داخل شركت های زیرمجموعه وزارت نفت بوده و مبادالت مواد نفتی بین شركت های دولتی وابسته به وزارت نفت انجام می شده است. در شرایط كنونی و با توجه به الزامات قانونی مبنی بر تحقق خصوصی سازی و اجرای اصل 44 قانون اساسی بسیاری از واحدهای مصرف كننده مواد هیدروكربنی مانند پتروشیمی ها و پاالیشگاه ها خصوصی شده اند و یا در آستانه خصوصی سازی هستند از اینرو به دلیل نیاز به حداكثر دقت و شفافیت در مبادالت مالی مواد نفتی اهمیت میترینگ دقیق نمایان می شود. 2. میترینگ و اهمیت آن در شركت ملی نفت ایران برنامه ریزی و طراحی چشم انداز آینده یك سیستم منوط به دانستن وضعیت كنونی آن سیستم است. در این بخش به بررسی اهمیت و موارد كاربرد میترها در صنعت نفت و وضعیت میترینگ در شركت ملی نفت ایران پرداخته می شود. 1-2. فرآیندهای باالدست و استفاده از میترها شركت ملی نفت ایران با توان تولید خود در كل زنجیره 16

ماهنامه تولید توزیع و صادرات به طور گسترده از میترهای مختلف و با دقتهای متفاوت استفاده میكند. مهندسی نفت و مخزن برای محاسبات میزان دبی چاه ها معموال از Mobile Separator یا Test Bank به منظور محاسبات و برآوردهای مهندسی نفت استفاده میشود. در این تسهیات معموال برای گاز از میترهای اریفیسی و برای نفت و آب از میترهای اریفیسی توربینی یا جرمیاستفاده میشود. معموال دقت این میترها در حد میترهای فرآیندی است و برای محاسبه پارامترهایی نظیر GOR LGR و Water Cut استفاده میشود. در چند سال اخیر استفاده از میترهای چندفازیPhase (Multi )ب( Meter) Flow توسعه زیادی یافته است كه برخی از شركتهای پیشرو در این زمینه عبارتند از Hallibur- FMC Technologies. وDaniel ton Roxor weatherford Schlumberger در حال حاضر میترهای سه فازی به طور همزمان مقدار سه فاز گاز نفت و آب را اندازهگیری میكنند كه در مقایسه با تسهیات Mobile Separator از نظر عملیاتی و هزینهای مناسب تر به نظر میرسد. این سیستم ها معموال به صورت in line درcluster ها روی مجموعهای از چاه ها نصب میگردد. اصول كاركردی این میترها متفاوت بوده و در تعدادی از آنها برای تشخیص فازهای مختلف از یك γ-source استفاده میشود. خطای این میترها نیز بر اساس ادعای شركتهای سازنده در بهترین حالت ±%5 میباشد. استفاده از این میترها در سطح شركتهای نفتی در حال توسعه میباشد. در شك ل 1 دو نمونه Mobile Separator و یك نمونه Mul- شكل.1 الف- Mobile Separator و ب- Multi Phase Flow Meter tiphase Flowmeter نشان داده شده است. )الف( فرآورش در واحدهای فرآورش نفت خام و گاز میترها به صورت گسترده ای استفاده می شوند. میترهای مورد استفاده از نوع ونچوری اریفیس توربینی آلتراسونیك جایجایی) PD ( و جرمی می باشد. در برخی از قسمت های فرآیندی نیز از روش های استاتیك با دقت های مختلف از فرآیندی تا fiscal استفاده می گردد. میترهای فرآیندی در قسمت های مختلف فرآیند با هدف كنترل 17

فرآیند استفاده می شوند و از آنجائیكه مبنای محاسبات مالی قرار نمی گیرند لزومی به دقت های باال برای این میترها نمی باشد اما به دلیل حساسیت های فرآیندی ضروری است كه از صحت عملكرد این میترها اطمینان حاصل شود. به همین دلیل بهره بردار به طور مستمر این میترها را مورد بازبینی قرار داده و كالیبره می نماید. در شكل 2 یك نمونه واحد فرآورش نفت خام و در شكل 3 یك پاالیشگاه گاز به صورت شماتیك نشان داده شده است. كاربرد میترها در هركدام از این شكل ها در قسمت های مختلف فرآیند مشخص شده است. شكل 2. كاربرد میترها در واحدهای فرآورش نفت خام شكل 3. كاربرد میترها در واحدهای فرآورش گاز 18

ماهنامه 2-2. مبادالت داخلی مبادالت داخلی بین واحدهای مختلف فرآیندی در باالدست یا بین شركت های بهره بردار تابعه یك شركت تولیدی یا بین دو شركت تولیدی انجام می شود. در مبادالت داخلی به طور معمول بر اساس نوع تعامل بین تحویل دهنده و تحویل گیرنده نوع مواد هیدروكربنی و روابط تعریف شده بین آنها میترهای مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. در مرزهای مبادالت داخلی شركت ملی نفت ایران به طور عمده از میترهای اریفیسی و در برخی از موارد نیز از اندازه گیری مخزنی استفاده می شود..3-2 مبادالت fiscal در مبادالت fiscal بسته به نوع سیال و همچنین روابط تعریف شده بین فروشنده و خریدار از میترهای مختلفی در شركت ملی نفت ایران استفاده می شود. برای گازهای سبك و غنی معموال از میترهای اریفیس و آلتراسونیك با درنظر داشتن شرایط استاندارد و custody استفاده می شود. در جدول 1 انواع میترهای مورد استفاده در شركت ملی نفت ایران ذكر شده است. از آنجا كه اغلب میترهای موجود از نوع اریفیس می باشد و طبق جدول زیر نمی تواند مبنای محاسبات مالی قرار گیرد در نقاطی كه نیاز به قرارداد و مبادالت مالی است نیاز به نصب میترهای دقیق است. جدول 1. انواع روش های اندازه گیری مورد استفاده در شركت ملی نفت ایران نوع ميتر يا اندازهگيري جابجايي توربيني فراصوتي )آلتراسونيك( عمق سنجي روزنهاي طبقه بندي جريان سنجها مي تواند مبناي محاسبات مالي قرار بگيرد مي تواند مبناي محاسبات مالي قرار بگيرد مي تواند مبناي محاسبات مالي قرار بگيرد تحت شرايطي خاص مي تواند مبناي محاسبات مالي قرار بگيرد براي سيال گاز سبك مي تواند مبناي محاسبات مالي قرار بگيرد براي سيال نفت خام نمي تواند مبناي محاسبات مالي قرار بگيرد دقت ± % 0/15 ± % 0/15 ± % 0/7 براي گاز ± % 0/15 براي مايع mm 1 دقت 1 ميليون بشكه اي 500 هزار بشكه اي 250 هزار بشكه اي 63 بشكه 31 بشكه 16 بشكه ± % 0/15 براي گاز ± % 3 براي مايع)بهترين شرايط( 4-2. وضعیت میترینگ در شركت ملی نفت ایران نفت خام خوشبختانه عمده نفت خام و میعانات صادراتی از ترمینال های صادراتی با میترهای 19

C.T و دقیق صادر می شوند. این میترها به طور مرتب از سوی نهاد ناظر و با حضور شركت های ناظر شخص ثالث ( third ) part مورد بررسی و نظارت قرار گرفته و عملیات پروینگ آنها معموال سالیانه انجام می شود. ترمینال های خارگ عسلویه طاهری و الوان دارای میترهای بسیار دقیق هستند و در دیگر ترمینال ها نظیر بهرگان سیری و FSU از روش های استاتیك استفاده می شود. تنها 50 درصد از نفت خام و میعانات تحویلی به شركت های پاالیشگاهی داخلی توسط میترهای C.T اندازه گیری می شود و به همین دلیل و بر اساس روابط تعریف شده بین شركت ملی نفت ایران و شركت ملی پاالیش و پخش فرآورده های نفتی ایران مقادیر اندازه گیری شده در داخل مخازن پاالیشگاه ها مبنای مبادالت خوراك پاالیشگاهها است. با اجرای پروژه های ارتقاء و بهبود سیستم های اندازه گیری در سطح شركت ملی نفت ایران مرزهای اندازه گیری بر مرزهای تحویل و تحول منطبق خواهد شد. این انطباق مزایای زیادی در پی دارد و باعث كاهش هزینه های تحویل و تحول خواهد شد. نفتا و مایعات گازی تحویلی به واحدهای پتروشیمی با میترهای C.T اندازه گیری می شود. گازها عمده گاز تولیدی شركت ملی نفت ایران گاز غنی می باشد. این گاز از منابع گازی مستقل یا از مخازن نفتی به صورت گاز همراه نفت خام( gas (associated تولید می شود. گاز استخراج شده از منابع گازی مستقل طی فرآورش های اولیه و مقدماتی به شركت ملی گاز ایران و شرکت های خصوصی تحویل می شود. به دلیل ماهیت تركیبی گازهای غنی كه در اكثر موارد حامل مایعات گازی می باشند سیستم های میترینگ كنونی با قابلیت C.T امكان اندازه گیری دقیق این گازها را ندارند. از اینرو اندازه گیری گاز غنی با دقت های در حد C.T مستلزم مطالعه و بررسی در این زمینه می باشد. گازهای غنی همراه نفت خام به دلیل همراه داشتن مایعات گازی( NGL ) كه ارزش زیادی دارند در واحدهای گاز و گاز مایع فرآورش شده و گاز خروجی از این واحدها به شبكه مصرف یا واحدهای تزریق گاز Injection) (Gas تحویل می شود. شركت ملی نفت ایران توانسته است با اجرای پروژه های بهینه سازی و ارتقاء سیستم های اریفیسی موجود خروجی واحدهای NGL را به سیستم هایC.T تبدیل كند. 5-2. توان تولید شركت ملی نفت ایران و اهمیت میتر ینگ در جدول 2 تولیدات شركت ملی نفت ایران و ارزش سالیانه آنها ذكر شده است. با نگاهی به این ارقام می توان دید که ارزش مالی سالیانه مواد نفتی در حدود 292 میلیارد دالر است. در نتیجه مشخص است كه اندازه گیری تولیدات شركت ملی نفت ایران در مرزهای مبادالتی با شركت های پایین دستی و خصوصی از جایگاه ویژه ای برخوردار است به گونه ای كه تغییر دقت میترها در مرزهای مذكور به اندازه ±1% زیان یا سودی معادل 1/8 میلیارد دالر در سال در پی دارد. با توجه به مطالب فوق مدیران ارشد وزارت نفت و سیاست نوع ماده توان توليد واحد معادل بشكه نفت خام ارزش ساليانه )میلیارد دالر( ارزش %1 ± تغییر دقت اندازه گیری در مرزهای مبادالتی داخلی )میلیارد دالر( 4200 750 600 150 50 نفت خام گاز غني ميعانات مايعات نفتا ه ب ر م م م ر ه ب ر ه ب ر ه ب ر 1/8 292/5 10232 گزاران بخش تولید باید به مقوله اندازه-گیری توجه ویژه ای داشته و با هدف گذاری و اجرای پروژه های مرتبط و از همه مهمتر تأمین مالی آنها به بهبود و ارتقای سیستم های C.T در مبادی تحویل اقدام نمایند. هرچند در حال حاضر در سطح وزارت نفت طرحهایی در این خصوص تعریف شده و در حال پیگیری است لیكن افزایش سرعت اجرای این طرح ها از ضروریات است. انتظار 20

ماهنامه می رود چنین طرح هایی كه سرمایه گذاری اندكی در مقایسه با رقم 1/8 میلیارد دالر)در یك سال( نیاز دارد با سرعت بیشتری اجرایی شود. 3. نتیجه گیری شركت ملی نفت ایران با آگاهی از ارزش تولیدات و مبادالت خود طی سالیان متمادی نسبت به بهبود و ارتقاء سیستم های اندازه گیری در مبادی تولید و مرزهای مبادالتی اقدام نموده است و در این راستا پروژه های متعددی را اجرایی نموده است و طرح و پروژه های بزرگی را نیز تعریف و در دست اجرا دارد اما طی چند سال اخیر و به دلیل اعمال تحریم ها و سخت شدن شرایط تهیه و تأمین كاالهای پروژه های مرتبط سرعت این پروژه ها بسیار كند گردیده که امید است با بهبود شرایط ناعادالنه حاكم اجرای آنها سرعت گیرد. طرح تجهیز مبادی تحویل و تحول تولیدات وزارت نفت به سیستم های اندازه گیری بسیار دقیق از مهمترین پروژه ها در زمینه میترینگ است. در این پروژه حدود 90 نقطه از مرزهای مبادالتی در سطح صنعت نفت به میترهای دقیق مجهز خواهند شد. در راستای افزایش دقت ها و برآوردهای مهندسی و مالی اعم از محاسبات مهندسی نفت كنترل بهتر فرآیندها و محاسبات دقیق تر مقادیر تولید با هدف شفافیت در تحویل و تحول های درون شركت ها بهبود و ارتقاء سیستم های اندازه گیری در گستره عملیات تولید مورد نیاز بوده و ضروری است شركت ملی نفت ایران نسبت به موارد ذیل اقدام نماید. 1- تدوین سیاست های کان میترینگ به طور یكپارچه در سطح شركت ملی نفت ایران. 2- ایجاد بسترهای الزم برای پیاده سازی سیاست های تدوین شده. 3- الزام شركت ها به اجرای سیاست ها. 4- حمایت و كمك به شركت های توانمند داخلی برای ساخت تجهیزات و قطعات میترها و بومی سازی تجهیزات. 5- ایجاد مراكز كالیبراسیون و مراكز صادركننده گواهی در تعامل با مراكز معتبر جهانی. 6- تاش برای عضویت نمایندگان ایرانی در كمیته های ASTM IP API AGA و.. 7- حمایت از كمیته ها و انجمن های فنی و تخصصی مرتبط با سیستم های اندازه گیری. 8- الزام مراجع تدوین كننده استانداردهای داخلی برای ارتقاء و هم سطح شدن با استانداردهای روز دنیا. 9- برگزاری دوره های كارشناسی ارشد مهندسی اندازه گیری( measurement ) در دانشگاه صنعت نفت. 10- تعاملبا مراكز دانشگاهیبرایبرگزاری سمینارهای تخصصی و دوره های آموزش میترینگ. 11- كمك به تشكیل مؤسسه مهندسین میترینگ و اندازه گیری.( measurement ) 21

بررسی موردی برخی از اشکاالت پیش آمده در عملیات پرووینگ عادی و کالیبراسیون دوره ای پرورها و نحوه رفع آنها محمد زاهدی کارشناسی ارشد پژوهشی مهندسی نفت - شرکت پایانه های نفتی ایران چکیده یکی از بخشهای اصلی و اساسی سیستمهای اندازهگیری دینامیک Station) (Oil Metering پروور لوپ loop) (Prover و تجهیزات کنترلی آن میباشد. همچنین دیگر متعلقات آن عبارتند از یک یا چند میتر Run) (Meter همراه با تجهیزاتی مانند شیرهای ورودی و خروجی صافی خارج کننده هوا یکنواحت کننده جریان شیر کنترل جریانی خروجی تجهیزات الکترونکی انتقالدهنده و نشاندهنده دما فشار پالس و حجم همچنین اتاق کنترل جهت نصب کامپیوتر جریانی (FPM) و سیستم سوپروایزری (HMI) میباشد. همچنین سیستم نمونهگیری )نمونهگیر خودکار دستی( نیز جزء جدا نشدنی یک سیستم اندازهگیری میباشد. بدیهی است هدرهای ورودی وخروجی )خطوط لوله( مایع را از مخازن ذخیره دریافت و سپس آن را به مقصد ( نفت کش پتروشیمی پاالیشگاه و غیره( منتقل میکنند. به منظور انجام آزمایش پروینگ نرمال Proving) (Normal و یا خطی test) (Linearity جهت تعیین ضریب صحت سنجی (Me- ) factor ter و یا.K Factor از دستگاه پروور لوپ که بصورت سری با سیستم میترینگ متصل شده استفاده میگردد. پرور لوپها عبارتند از یکطرفه دارای or Plunger ( displacer tee - launcher tee) -Transfer Valve و پروور لوپ دو طرفه directional) (Bi دارای شیر چهار راهه با Launcher & Receiver همراه با درب فلنجی و سریع باز شو می باشد. هردو دارای سیستم های محرکه برقی- هیدرولیکی pipe (Calibrated بخش کالیبره شده( Volume Pre run Length کاشف گرهای پالس Detectors) (Pulse توپک کروی ( Sphere (Deflectors و میلههای منحرف کننده توپ درون النچر prover) Bars) شمارنده و انتقالدهنده پالس و سیستم پردازشگر کامپیوتری Computer) (Prove میباشد. همچنین جهت تعیین حجم پایه پروور اصلی Volume) (Main Prover Base از روشهای Water ( Certified measure با ظروف آزمایش استیلی کالیبره شده Draw Can) و یا دستگاه مستر پروور و یا تانک پروور استفاده میشود. در این مورد کاوی به وضعیت و مشکات آزمایش پروینگ نرمال و کالیبراسیون پروور اصلی توسط کالیبراتور اصلی Prover) ( Master در چندین ایستگاه اندازهگیری متفاوت در صنعت نفت مطالعه و تحقیق شده است. کلمات کلیدی: پروور لوپ شیر چهار راهه توپک کروی آزمایش پرووینگ کالیبراسیون سالیانه حجم پایه پرور تکرارپذیری دقت عملکرد میتر فاکتور Water Draw مستر پرور خالصه این مبحث مورد کاوی به شرح زیر خواهد آمد : 1 -در آمدی بر پروینگ عادی میترها و کالیبراسیون دورهای پروور لوپها و روشهای کلی کالیبراسیون سالیانه 2- مشکل پرووینگ در حداکثر شدت جریان بارگیری میترها پروور لوپ میترینگ دایم آذرپاد- پایانه نفتی خارگ - )راه اندازی- 77( 22

ماهنامه 3 -بررسی دالیل ترکیدگی ( پاره شدن توپک پروور 36 اینچ در یکی از پروور لوپ های اصلی اسکله شرقی ) پایانه نفتی خارگ - سال 84 4- بررسی دالیل عدم دوام و آدامسی شدن توپک های کروی نوع پلی اورتان در مقابل میعانات گازی / فرآورده های نفتی )مستر پروور شرکت خط لوله مخابرات ری- پروور لوپ پایانه عسلویه( 5 -مشکل کالیبراسیون سالیانه تعیین حجم پایه پروور لوپ دو طرفه میترینگ دوم عسلویه سال 89 6 -مشکات کالیبراسیون پروور اصلی و ترکیدگی توپک کروی پروور لوپ میترینگ نفت خام اروندان )سال 92( مقدمه بطور کلی اندازه گیری (measurement) عبارت است از فرآیند مقایسه ای که در آن یک کمیت مجهول با یک کمیت معلوم یا استاندارد مقایسه می شود. این مقایسه بوسیله ابزاری که نشان دهنده تفاوتهای بین کمیت مجهول و استاندارد می باشد صورت می گیرد. آزمایشات پروینگ جهت تعیین ضریب صحت سنجی میترها نقش اساسی در تعیین دقت عملکرد سیستم های اندازه گیری برای نقل و انتقال محموله های نفتی را به مشتری بر عهده دارد. ابزارهای اندازه گیری به دالیل متعددی نیاز به کالیبراسیون مجدد دارند. ابزارهای اندازه گیری معموال از طرف کارخانه های سازنده کالیبره می شوند جابجایی و حمل ونقل آنها اغلب باعث از تنظیم خارج شدن دستگاهها می شود. همچنین در زمان کارکرد ادواتی مانند میتر و یا پروور بدلیل تغییرات شرابط فرآیندی و فیزیکی سیال کالیبراسیون دوباره آنها الزم است. همچنین پس از انجام عملیات تعمیری و اصاحی بر روی ابزارهای اندازه گیری مجدد کالیبره دوباره آنها ضروری است. اهمیت عملیات پروینگ و پروور لوپ آنستکه که یک میتر مطابق رویه جاری هر پایانه و تاسیسات و همچنین تغییرات دما فشار و دانسیته نفت خام و یا فرآورده نفتی با این دستگاه پروور میگردد و ضرایب K و یا.M F جدید بدست می آید. و این ضرایب مهم ارقام عبوری را تصحیح میکنند. فرمول های کلی محاسبات حجم ارقام عبوری در زیر آورده شده است. طی یک دوره زمانی چند ماهه ضرایب صحت سنجی بدست آمده با هم مقایسه و مطابق روش های محاسبات آماری دامنه عملکرد 23

درست میتر بدست می آید curve) ( Meter performance به طور نمونه برای هر اندازه گیر Meter) (Flow 25 تا 30 میتر فاکتور طبق فرمول انحراف معیار استاندارد deviation) ( Standard آن محاسبه و Sigma آنها محاسبه و کارکرد آن تحلیل می شود. انحراف استاندارد نشان دهنده پراکندگی مقادیر اندازه گیری شده یا دقت آنها می باشد. بدیهی است داده های خارج از دامنه مجاز در این محاسبات منظور نخواهند شد. اصوال میزان دامنه مجاز تلورانس میتر فاکتور برابر با معدل میتر فاکتور باعاوه - منهای یک دو و یا سه سیگما می باشد. ببطوریکه حدود 65 درصد ضریب های تصحیح.M) For (F.K باید در دامنه یک سیگما 80 تا 90 درصد در دامنه دو سیگما و 100 درصد در دامنه سه سیگما باشند. این مهم در تأیید و رد یک میتر فاکتور جدید کاربری دارد بطوریکه اپراتور میداند که آیا فاکتور بدست آمده جزء شخصیت میتر است یا خیر pulse) (Hi گیر کردن ناخالصی در تیغه های میتر کثیفی صافی اشکال در نشتی داخلی شیر چهارراهه و یا از شیرهای پروور و یا خروجی پالس کاذب و دالیل دیگر میتوانند در تعیین درستی میتر فاکتور دخیل باشند. ممکن است که پالس ها تکرار شوند ولی غلط باشند. Accuracy) ( Good repeatability but Bad در صورتیکه پالس های بدست آمده هم باید تکرار پذیر و هم دقیق باشند Accuracy) Good )همچنین repeatability & good پروور لوپ اصلی بایستی ساالنه و یا دو ساالنه حجم پایه اصلی Volume) (Base آن بروش های آزمایشات استانداردی Water Draw و یا Master Prover method در محل پروور بدست آورده شود.آزمایش تعیین حجم سالیانه نقش اساسی در دقت کارکرد یک سیستم اندازه گیری دارد. بدین معنی که هر خطایی در تعیین دقت آن در دقت محاسبات نفت عبوری آن سیستم میترینگ در طول یکسال تأثیر گذار است. همچنین دستگاه مستر پروور دارای یک لوپ پروور و ادوات مشابه پروور اصلی و همراه با یک مستر میتر( Meter (Master با دقت بسیار باال )1% (Linearity.0, و همچنین 50 to 100pulse / lit. = K. factor با تکرار پذیری Repeatability=0. 02% می باشد..K Factor میترهای معمولی Meters) (Duty عموما بسته به نوع آنها 5 1. تا 5 7. پالس بر لیتر است )105 تا 350 پالس بر بشکه( که با مقایسه میتوان پی برد که دقت میترهای مستر به مراتب ده ها برابر بیشتر از میترهای معمولی می باشد. بنابراین تعیین حجم سالیانه با دقتی فوق العاده انجام می پذیرد. همچنین در محاسبات پروینگ نرمال دقت محاسبات عموما 4 تا 5 رقم اعشار می باشد ولی در کالیبراسیون سالیانه دقت محاسبات تا 6 رقم اعشار است. در همین راستا الزم است برای درک بهتر موضوع و بررسی مورد کاوی ها ابتدا خاصه ای در مورد آزمایشات نرمال پروینگ و تعیین حجم پایه پرورها و همچنین ساختار مکانیکی و نحوه کارکرد پروور لوپ ها توضیحاتی داده شود. روش کار آزمایشات سالیانه تعیین حجم پایه : بطور کلی هر اندازهگیری دارای سه مشخصه زیر میباشد : ریز نگری (resolution) صحت( accuracy ) و تکرار پذیری است( repeatability ). ریزنگری:یکی از مهمترین ماحظات در اندازهگیری ریزنگری وسیله اندازهگیری میباشد ریز نگری عبارتست از حداقل تغییر در مقداری که وسیله اندازهگیری میتواند نشان دهد. درستی: به معنی نزدیک بودن به واقعیت میباشد. تکرار پذیری: اولین نیازمندی هر سیستم اندازهگیری این است که دارای تکرار پذیری کافی باشد. تکرار پذیری گروهی ازاندازهگیریهای تکراری عبارت است ازمیزان یا حدی که این اندازهها نزدیک به هم قرارمیگیرند. این میزان عموما بر حسب اصطاحات آماری بیان میگردد. در شرایط عادی مقادیر اندازهگیری شده از توزیع نرمال تبعیت میکنند. توزیع نرمال دارای دو مشخصه میانگین و انحراف استاندارد است که مقدار میانگین عبارت است از معدل ریاضی مقادیراندازهگیری شده است. آزمون تعیین حجم پایه مستر پروور : ابتدا حجم پایه دستگاه مستر پروور در کارگاه پروینگ بروش Water draw بوسیله ظروف کالیبره شده مورد تأیید استاندارد Can) NIST (Seraphin Measure توسط آب در دمای تقریبا ثابت انجام میگیرد. این مهم در دو مرحله اصلی و نشتیابی با حضور شرکتهای بازرسی بین المللی و ناظر داخلی انجام و بدست میآید. توضیح اینکه در مرحله اصل ی( Test (Main آزمای ش س ه ب ار تک رار و ب رای تأییدی ه Test) (Confirmation or Leak با کاهش و یا افزایش شدت جریان تا 25% انجام و در پایان معدل نتایج حاصله Runs به عنوان حجم پایه مستر پروور محسوب خواهد گردید. تعداد run مورد قبول باید دارای شرایط تکرار پذیری 02%.0 و پشت 24